Likidite havuzu, merkezi olmayan borsa platformlarına (DEX) likidite sağlayan akıllı bir sözleşmedir. Kullanıcıların likidite sağlamasına ve getiri elde etmesine izin vererek merkezi olmayan finans (DeFi) protokollerinin işleyişinde çok önemli bir rol oynar. Kripto para ekosistemindeki bu yeniliğin geleneksel finansta bir karşılığı yok. Ancak bir likidite havuzu nedir, gerçekte nasıl çalışır ve rolü nedir?
Önceki yazılarımızda Merkezi Olmayan Finans’ta (DeFi) Likidite Madenciliği Nedir? tüm detayları ile anlatmıştık şimdi de likidite havuzu nedir tüm detayları ile inceleyelim.
Likidite havuzu nedir?
Merkezi olmayan finans tarafında (DeFi) likidite havuzlarının nasıl çalıştığını anlamak için, geleneksel finans piyasalarının alıcıları ve satıcıları nasıl birbirine bağladığını anlamak önemlidir.
Tipik olarak tüm piyasa türlerinde, alıcı, varlık için ödemek istedikleri maksimum tutarı temsil eden, teklif fiyatı olarak da bilinen bir satın alma fiyatı sunar. Öte yandan satıcı, satış fiyatı olarak da bilinen ve varlık için kabul etmeye istekli olduğu minimum tutarı temsil eden bir satış fiyatı sunar.
Bu piyasalarda “Piyasa Yapıcılar” likidite sağlamada ve işlemleri kolaylaştırmada hayati bir rol oynamaktadır. Piyasa Yapıcılar, hisse senetleri gibi varlıklarda büyük pozisyonlara sahiptir ve bu da alıcıları ve satıcıları hızlı bir şekilde eşleştirmelerine olanak tanır. Bu likidite sayesinde anlaşılan fiyatlardan işlem yapılabilmektedir.
Ancak merkezi olmayan finans tabanlı DEX’ler bağlamında Otomatik Piyasa Yapıcılar (AMM) kullanılmaktadır. AMM’lerin piyasaya sürülmesinden önce, kripto para piyasalarındaki likidite, Ethereum blok zincirindeki DEX’ler için bir zorluktu. O zamanlar DEX’ler karmaşık bir ara yüze sahip yeni bir teknolojiydi ve kullanıcı sayısı sınırlıydı, bu da likit bir piyasa oluşturmayı zorlaştırıyordu.
Günümüzde MA’lar çoğu DEX’te kullanılmaktadır. Bu MA’lar, havuzlarda mevcut olan likiditeye dayalı fiyatları belirlemek için temel olarak matematiksel denklemleri kullanır. Geleneksel piyasalardan farklı olarak AMM’ler, kullanıcılar arasında ticareti kolaylaştırmak için emir defterleri veya aracı kuruluşlar gerektirmez. AMM’ler merkezi olmayan bir şekilde çalışır.
AMM’ler, likidite havuzları oluşturarak ve protokol kullanıcılarını kendileri likidite sağlayarak buna katkıda bulunmaya teşvik ederek sınırlı likidite sorununu çözerler.
Likidite sağlanması, kullanıcıların düzenli pasif gelir elde etmelerini sağlayan likidite madenciliği adı verilen bir strateji aracılığıyla uygulanır. Bir likidite sağlayıcısı olarak, varlıklarınızı platforma yatırmaya devam etmenizi teşvik eden protokolün yerel kripto para biriminde pasif bir getiri ile ödüllendirilirsiniz. Bu mali teşvik, likidite sağlayıcılarının sürekli katılımını teşvik etmeyi ve platformda yeterli düzeyde likidite sağlamayı amaçlamaktadır.
Bir likidite havuzu ne kadar çok varlık içerirse, işlem yapmak o kadar kolay olur. Bu nedenle likidite, AMM’lerin varlıkların alıcılarını ve satıcılarını eşleştirmesini sağlamak için esastır. Yeterli likidite olmadan, sistem düzgün çalışamaz.
Likidite havuzları hakkında sık sorulan sorular
DeFi’de ne kadar likidite var?
Bu makalenin yazıldığı sırada (Haziran 2023), DefiLlama sitesi tarafından sağlanan verilere göre, DeFi ekosistemindeki Kilitli Toplam Değerin (TVL) 47 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.
Düşük likiditeye sahip olmak neden bir sorundur?
Bir platformda likidite sağlayıcıları yoksa, yüksek “kaymaya” yol açabilir, bu da kullanıcının kripto para birimlerini alıp satarken daha düşük bir fiyat alacağı anlamına gelir. Aslında kayma, bir işlemin beklenen fiyatı ile işlemin gerçekleştirildiği fiyat arasındaki farktır. Bunun nedeni, küçük token takaslarının, havuzdaki kilitli token miktarı düşük olduğunda daha büyük dengesizlikler yaratmasıdır. Ancak yüksek kayma en problemli durum değildir. Bir paritenin tüm protokollerde yeterli likiditeye sahip olmaması durumunda, kullanıcılar satamayacakları tokenlara sahip olacaklardır.
Bir likidite sağlayıcı ne kadar kazanır?
Bir likidite sağlayıcı tarafından elde edilen kar miktarı, varlıklarını likidite havuzunda ne kadar süreyle tuttuğuna bağlıdır. Örneğin, Uniswap’teki havuzların yıllık getiri oranları (APY) genellikle %2 ile %10 arasında değişir. Belirli bir havuz için en uygun getiriyi bulmak için DefiLlama gibi DEX toplayıcılarının kullanılması önemle tavsiye edilir. Bu platformlar, farklı likidite havuzlarının sunduğu getirileri karşılaştırmayı mümkün kılarak mümkün olan en iyi getiriyi bulmayı kolaylaştırır.
