3 yıl önceFacebook Libra projesini tanıttıktan iki buçuk yıl sonra, daha hayata geçmeden projeye son verdi. Ancak Meta’nın kripto ile yapılacak çok işi var.
2019 yılı 18 Haziran tarihinde en eski sosyal medya platformlarından olan Facebook, büyük kripto hedefini tüm dünya ile paylaştı; “Statik ve prestijli merkez bankalarından temin edilen para birimlerinde banka yatırımları ve devlet faaliyetleri gibi az volatiliteli ögelerin biriktirilmesi” ile teşvik gören Libra adlı “kısıtsız global çapta evrensel para birimi”. Diğer bir ifade ile: bir sabit kripto para birimi. Aynı gün Facebook, Libra yapısını saklamak için Calibra isimli proje olan bir kripto hesabı tanıttı.
Tam olarak iki yıl yedi ay sonra sosyal medya devi Facebook’un ismi Meta, Libra’nın ismi de Diem oldu. Bu gelişmeden sonra Diem’in elinde olan bütün kaynaklarını elinden çıkardığını ifade ediyor. Bu sözü geçen kaynakların ise içeriği ve ne olduğu bilinmemekte.
Facebook’un hayata geçirebildiği ve gönderdiği tek kripto içeriği Novi hesap cüzdanıydı (eski ismi ile tanınan Calibra), fakat Diem kendine piyasada hiçbir zaman diliminde yer bulamadı ve bu sebepten ötürü sadece Paxos sabit kripto para birimi USDP’yi kendi haznesinde saklı tutabilir.
Yeni fikir edinenler için, Facebook, Libra’nın İsviçre konumlu bir delege konsorsiyumu olan Libra Vakfı vasıtası ile kontrol edildiği konusunda üstelemesine karşın, sabit kripto para birimini hiçbir zaman tam olarak merkezi olmayan bir yapıya dönüştüremedi.
Libra projesini açıkladıktan tam yüz yirmi gün sonra Libra Vakfı, MasterCard, PayPal, eBay ve Stripe gibi yapıları da içinde barındırmak üzere sekiz adet kurucu geliştiricisini kayıp etti. Facebook’un Libra projesinin yükümlülüğünü kendi birimine koyduğunda, Facebook’un yalnızca bir şey olmadığını öne sürmesi de olanaksızdı. Bunun kanıtı olarak David Marcus gösterilebilir; daha evvel Facebook Messenger’ın başkanı durumundaydı fakat kasım ayında firmadan istifa etti.
Fakat Libra projesinin merkezileşme hezeyanı tek başına proje için sonu getiremezdi. Zaten eleştirmenler, ileri gelen üç sabit kripto para biriminin de merkezileştiğine işaret ediyor: Tether (USDT), Tether ve Bitfinex vasıtası ile denetim altında tutuluyor, USDC Circle vasıtası ile denetleniyor ve USDP, Paxos vasıtası ile denetim altında kalıyor. Bu gelişmelerden önce bir problem daha vardı, Libra projesinin ilk zamandan bu ana kadarki esas sorunu Facebook’un altında çalışır durumda olmasıydı.
Coin Center kurucu yöneticisi Jerry Brito, Jeff Roberts’a Biden İdaresi’nin sabit kripto para birimlerinin sınırlama yolunda konumlanması için yaptığı açıklamada, Facebook’un sabit kripto para birimi paylaşımı “bir kırılma noktası” durumuna geldi. Kurulu, hükümetin para kaynağı için bir potansiyel tehdit olarak gördüğü sabit paralar hakkında ikaz etti.
Ek olarak, Cambridge Analytica’nın ve Facebook’un politika alanındaki rolü ve hatalı bilgileri ağından dışarda tutma mevzusundaki yanlış stratejik hamleleri ile alakalı başka skandalların hemen sonrasında meydana geldi.
Bütün bu gelişmelere karşın, Libra projesinin hala başarılı olabileceğini iddia eden göz ardı edilemeyecek bir etken vardı: 2 milyar platform katılımcısı. Bu esas, herhangi bir Facebook içeriğinin bütünü ile başarısız olmasını imkansız hale getiriyor. Libra ilk oluşum sürecindeki kritik eşikten çıkabilseydi, çok sayıdaki kullanıcı en azından bu projeye katılım gösterebilirdi.
İşte tam burada bu etkenin Facebook’un kripto sektöründeki inadının sonu olduğunu duyurmak kulağa çekici geliyor, fakat bu tam olarak doğru değil. Her şey meta bilgi saklama alanına girdi ve bu tam olarak sonun karşılığı olmasa da meta veri altyapısı bugünlerde genel olarak kripto gibi bir şey olarak anlaşılıyor.
Metaverse terimi, Neal Stephenson’ın Snow Crash’i ile 90’lı yılların ilk zamanlarına dek uzanıyor. “Second Life” ve “Animal Crossing” gibi metaverse oyunları kripto para sanal dünyasından çok daha evvel piyasada idi, fakat blok zincir teknolojisi ve NFT ögelerini içinde barındıran metaverse oyunlarının öngörülemez artılı çizgileri net göremez hale getirdi.
Facebook, meta veri altyapısına katılım gösterdiğini paylaşmak için ismini Meta olarak dönüştürdü. Tekrardan prestij yakalayamadan pay senedi yüzde beş seviyelerinde azalış gösterdi ve Oculus’u Meta Quest adı ile yeniden piyasaya sürdü.
Yazımızdan da anlaşılacağı üzere Meta’nın sabit kripto para birimi ölü doğdu ve şimdi devletin sabit kripto para birimlerine yönelik karşıt tutumunu kontrol edebilmek Circle ve Paxos gibi başka oluşumlara kalacak.
Fakat bu kadar gelişmenin ardından Meta’nın daha kripto sanal evreninden tamamı ile caymasını beklemeyin.
